องค์ประกอบทักษะชีวิตและการพัฒนา

การพัฒนาทักษะชีวิต คือ การพัฒนาการเรียนรู้เป็นการพัฒนาทางสติปัญญา การรู้คิด รู้เทาทัน การตระหนักรู้ อันเป็นพื้นฐานของการมีความเข้มแข็งทางใจและการแสดงพฤติกรรมที่ถูกต้องเหมาะสมเสมอ อยู่รอดปลอดภัยจากการครอบงำความคิด ความเชื่อจากสื่อเทคโนโลยี และมีความพร้อมตั้งรับต่อการก้าวรุกทางสังคมอย่างรู้ทันเท่านั้น แม้จะอยู่ในสถานการณ์เสี่ยงหรือสถานการณ์ปัญหา

พฤติกรรมทักษะชีวิตที่คาดหวังให้เกิดขึ้นกับผู้เรียน เป็นพฤติกรรมที่สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานได้สังเคราะห์จากพฤติกรรมตัวชี้วัดมาตรฐานการเรียนรู้ใน 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้ที่สอดคล้องหรือมีพฤติกรรมตามความหมายของทักษะชีวิต จำแนกในแต่ละองค์ประกอบไว้ดังนี้

องค์ประกอบที่ 1 การตระหนักรู้และเห็นคุณค่าในตนเองและผู้อื่น

การตระหนักรู้และเห็นคุณค่าของผู้อื่น หมายถึง การรู้ความถนัด ความสามารถรู้จุดเด่นจุดด้อยของตนเอง เข้าใจความแตกต่างของแต่ละบุคคล รู้จักตนเอง ยอมรับ เห็นคุณค่าและภาคภูมิใจในตนเองและผู้อื่น มีเป้าหมายในชีวิต และมีความรับผิดชอบต่อสังคม

พฤติกรรมทักษะชีวิตที่คาดหวังให้เกิดขึ้นกับผู้เรียนด้านการตระหนักรู้และเห็นคุณค่าในตนเองและผู้อื่น

ระดับประถมศึกษา

• ค้นพบความชอบความถนัด และความสามารถของตนเอง

• ค้นพบจุดเด่น จุดด้อยของตนเอง

• ยอมรับความแตกต่างระหว่างตนเองและผู้อื่น

• มองเห็นตนเองและผู้อื่นในแง่บวก

• รู้จักสิทธิของตนเองและเคารพสิทธิของผู้อื่น

• รักและเห็นคุณค่าในตัวเองและผู้อื่น

• มีความภาคภูมิใจในตนเองและผู้อื่น

• มีความเชื่อมั่นในตนเองและผู้อื่น

• มีความรับผิดชอบต่อสังคม

ระดับมัธยมศึกษา

• ค้นพบความชอบ ความถนัด ความสามารถและบุคลิกภาพของตนเอง

• ค้นพบจุดเด่น จุดด้อยของตนเอง

• ยอมรับความแตกต่างระหว่างตนเองและผู้อื่น

• มองเห็นตนเองและผู้อื่นในแง่บวก

• รักและเห็นคุณค่าในตนเองและผู้อื่น

• มีความภาคภูมิใจในตนเองและผู้อื่น

• มีความเชื่อมั่นในตนเองและผู้อื่น

• รู้จักสิทธิของตนเองและเคารพสิทธิของผู้อื่น

• มีทักษะในการกำหนดเป้าหมายและทิศทางความสำเร็จ

• มีความรับผิดชอบต่อสังคม

องค์ประกอบที่ 2 การคิดวิเคราะห์ ตัดสินใจ และแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์

การคิดวิเคราะห์ ตัดสินใจ และแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ หมายถึง การแยกแยะข้อมูล ข่างสาร ปัญหาและสถานการณ์รอบตัว วิพากษ์วิจารณ์และประเมินสถานการณ์รอบตัวด้วยหลักเหตุผลและข้อมูลที่ถูกต้อง รับรู้ปัญหา สาเหตุของปัญหา หาทางเลือกและตัดสินในใจการแก้ปัญหาในสถานการณ์ต่างๆ อย่างสร้างสรรค์

พฤติกรรมทักษะชีวิตที่คาดหวังให้เกิดขึ้นกับผู้เรียนในด้านการคิดวิเคราะห์ ตัดสินใจ และแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์มีดังนี้

ระดับประถมศึกษา

• รู้จักสังเกต ตั้งคำถาม และแสวงหาคำตอบ

• วิเคราะห์ความน่าเชื่อถือของข้อมูลข่าวสารได้สมเหตุสมผล

• ประเมินสถานการณ์และนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน

• มีความสามารถในการคิดเชื่อมโยง

• การรู้จักวิพากษ์วิจารณ์บนพื้นฐานของข้อมูลสารสนเทศที่ถูกต้อง

• รู้จักวิธีการและขั้นตอนการตัดสินใจและแก้ไขปัญหาที่ถูกต้อง

ระดับมัธยมศึกษา

• เลือกรับข้อมูลข่าวสารอย่างไตร่ตรองและรู้เท่าทันสังคมที่เปลี่ยนแปลง

• ตัดสินใจในสถานการณ์ต่างๆที่เผชิญอย่างมีเหตุผลและรอบคอบ

• แก้ปัญหาในสถานการณ์วิกฤติได้อย่างเป็นระบบและสร้างสรรค์

• มองโลกในแง่ดี

• มีทักษะในการแสวงหาข้อมูลให้เป็นประโยชน์

• ประเมินและสร้างข้อสรุปบทเรียนชีวิตของตนเอง

องค์ประกอบที่ 3 การจัดการกับอารมณ์และความเครียด

การจัดการกับอารมณ์และความเครียด หมายถึง ความเข้าใจและรู้เท่าทันภาวะอารมณ์ของบุคคล รู้สาเหตุของความเครียด รู้วิธีการควบคุมอารมณ์และความเครียด รู้วิธีผ่อนคลายหลีกเลี่ยง และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่จะก่อให้เกิดอารมณ์ไม่พึงประสงค์ไปในทางที่

พฤติกรรมทักษะชีวิตที่คาดหวังให้เกิดกับผู้เรียนในองค์ประกอบที่ 3 ดังนี้

ระดับประถมศึกษา

• รู้เท่าทันอารมณ์ของตนเอง

• ควบคุมอารมของตนเองได้

• จัดการกับอารมณ์ของตนเองได้

• มีวิธีผ่อนคลายอารมณ์และความเครียดให้กับตนเอง

• สร้างแรงจูงใจให้ตนเอง

• ยุติข้อขัดแย้งในกลุ่มเพื่อนด้วยสันติวิธี

• รู้จักสร้างความสุขให้กับตนเอง

ระดับมัธยมศึกษา

• ประเมินและเรียนรู้เท่าทันสภาวะอารมณ์ที่เกิดขึ้นกับตนเอง

• จัดการกับความขัดแย้งต่างๆได้ด้วยวิธีที่เหมาะสม

• รู้จักคลายเครียดด้วยวีการที่สร้างสรรค์

• รู้จักสร้างความสุขให้กับตนเองและผู้อื่น

องค์ประกอบที่ 4 การสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น

การสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น หมายถึง การเข้าใจมุมมอง อารมณ์ ความรู้สึกของผู้อื่นใช้ภาษาพูดและภาษากายเพื่อสื่อสารความรู้สึกนึกคิดของตนเอง รับรู้ความรู้สึกนึกคิดและความต้องการของผู้อื่น วางตัวได้ถูกต้องเหมาะสมในสถานการณ์ต่างๆ ใช้ในการสื่อสารที่สร้างสัมพันธภาพที่ดี สร้างความร่วมมือและทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข

พฤติกรรมทักษะชีวิตที่คาดหวังให้เกิดกับผู้เรียนในด้านนี้คือ

ระดับประถมศึกษา

• เป็นผู้ฟังที่ดี

• ใช้ภาษาและกิริยาที่เหมาะสมในการสื่อสาร

• รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา

• รู้จักแสดงความคิดเห็น ความรู้สึก ความชื่นชมและการกระทำที่งามให้ผู้อื่นรับรู้

• รู้จักปฏิเสธ ต่อรอง และร้องขอความช่วยเหลือ ในสถานการณ์เสี่ยง

• ให้ความร่วมมือและทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างสร้างสรรค์

• ปฏิบัติตามกฎ กติกา และระเบียบของสังคม

ระดับมัธยมศึกษา

• ยืนยันความต้องการของตนเอง ปฏิเสธและต่อรองบนพื้นฐานความถูกต้อง

• กล้าแสดงความคิดเห็นอย่างสร้างสรรค์

• ทำงานร่วมกับผู้อื่นตามวิถีประชาธิปไตย

• มีจิตอาสาช่วยเหลือผู้อื่น

• สร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่นด้วยการสื่อสารเชิงบวก

• ปฏิบัติตามกฏิกาของสังคม

• ให้คำปรึกษาแก่ผู้อื่นได้